Φοιτητές που εκφράζουν την αλληλεγγύη τους στον Παλαιστινιακό λαό, πραγματοποιούν διαμαρτυρίες σε πανεπιστημιουπόλεις σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο καθώς επίσης και σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ιρλανδίας.
Ανάμεσα στα βασικά αιτήματα των φοιτητών είναι η διακοπή των οικονομικών δεσμών των πανεπιστημίων με ισραηλινές εταιρείες (ιδιαίτερα εκείνες που εμπλέκονται στη βιομηχανία όπλων). Παράλληλα, ζητούν από τους ηγέτες των ιδρυμάτων τους να κόψουν τους δεσμούς με τα πανεπιστήμια του Ισραήλ καθώς και να αυξήσουν τους πόρους συμπεριλαμβανομένων των υποτροφιών για Παλαιστίνιους φοιτητές.
Παρόμοια είναι η εικόνα σε περισσότερα από 140 πανεπιστήμια στις ΗΠΑ. Εκεί, η άσκηση βίας από πλευράς της αστυνομίας και οι εκατοντάδες συλλήψεις διαδηλωτών έχουν πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις σχετικά με το πότε (ή το αν) επιτρέπεται να περιοριστεί η ελεύθερη έκφραση των φοιτητών.
Στις ΗΠΑ, τα δημόσια πανεπιστήμια δεν επιτρέπεται να παρεμποδίζουν την ελευθερία του λόγου σύμφωνα με την πρώτη τροπολογία του Συντάγματος. Αν και αυτό δεν ισχύει με τον ίδιο τρόπο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, τα περισσότερα έχουν συμφωνήσει να υποστηρίξουν πολιτικές που συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό με αυτό.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο πολλοί ηγέτες πανεπιστημίων έχουν καταστήσει σαφές ότι τα ιδρύματά τους υποστηρίζουν την ελευθερία της έκφρασης.
Όπως εξηγεί στο «The Conversation» η Suzanne Whitten, Λέκτορας Πολιτικής Θεωρίας και Φιλοσοφίας στο Queen’s University του Μπέλφαστ, οι διαμαρτυρίες που πραγματοποιούνται σε πανεπιστημιουπόλεις στο Ηνωμένο Βασίλειο θεωρούνται νόμιμες ασκήσεις του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης.
Τα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης και της ελευθερίας του συνέρχεσθαι προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία κατοχυρώνεται στη νομοθεσία του Ηνωμένου Βασιλείου βάσει του νόμου περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αυτά τα δικαιώματα ενισχύονται περαιτέρω από έναν νόμο του 1986 για την εκπαίδευση, ο οποίος απαιτεί από τα βρετανικά πανεπιστήμια να λαμβάνουν «εύλογα πρακτικά» μέτρα για την προστασία της ελευθερίας του λόγου στην πανεπιστημιούπολη. Αυτό περιλαμβάνει την άδεια και τη διευκόλυνση του δικαιώματος στη διαμαρτυρία.
Υπάρχουν αξιοσημείωτες εξαιρέσεις. Στην Αγγλία και την Ουαλία, ομιλίες που υποκινούν τη βία θεωρεούνται παράνομες, όπως και η παρενόχληση με βάση συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (φυλή, θρησκεία, σεξουαλικότητα κ.λπ.). Ο νόμος είναι ελαφρώς διαφορετικός στη Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία, προσθέτει η Whitten.
Η έκφραση υποστήριξης σε μία από τις 79 απαγορευμένες οργανώσεις από τη βρετανική κυβέρνηση (συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ και της Χαμάς) έχει επίσης ποινικοποιηθεί με βάση τον νόμο περί τρομοκρατίας.
Σχετικά με τις καταλήψεις και τις σκηνές που έχουν στηθεί από τους φοιτητές, η Sally Mapstone, πρόεδρος της ομάδας αντιπρυτάνεων Universities UK, είπε ότι τα πανεπιστήμια «ίσως χρειαστεί να λάβουν μέτρα» εάν οι καταυλισμοί παρεμποδίσουν τις εξετάσεις, τις τελετές αποφοίτησης και άλλες δραστηριότητες.
Στο παρελθόν, τα πανεπιστήμια έχουν τερματίσει τις καταλήψεις υποβάλλοντας αίτηση στο Ανώτατο Δικαστήριο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απομάκρυνση φοιτητών από δικαστικούς επιμελητές, όπως συνέβη τον Μάρτιο του 2023 όταν το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ έδιωξε φοιτητές που συμμετείχαν σε διαδηλώσεις για το ύψος των ενοικίων.
Οποιαδήποτε πανεπιστήμια ακολουθούν αυτόν τον δρόμο θα πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν λάβει υπόψη τα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης και του συνέρχεσθαι των διαδηλωτών και ότι αυτά έχουν αντισταθμιστεί από τις συνέπειες τις οποίες προκαλούν.
Σύμφωνα με την Whitten, οι διαδηλώσεις των φοιτητών ενδέχεται επίσης να παραβιάσουν τον νόμο περί εγκλημάτων και τον νόμο περί δημόσιας τάξης, που θεσπίστηκε το 2022 και το 2023. Αυτοί οι αμφιλεγόμενοι νόμοι περιορίζουν τις θορυβώδεις διαμαρτυρίες και καθιστούν παράνομη την πρόκληση «δημόσιας όχλησης».
Απαγορεύουν επίσης τις διαμαρτυρίες που προκαλούν σοβαρή αναστάτωση στη ζωή της κοινότητας. Και πάλι, οι όποιες παρεμβάσεις (είτε από το πανεπιστήμιο είτε από την αστυνομία) πρέπει να σταθμίζονται με τα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης των διαδηλωτών.
Επιτυχείς κινητοποιήσεις
Πάντως, αξίζει να σημειωθεί πως ορισμένες από τις διαμαρτυρίες ήταν επιτυχείς. Η διοίκηση του Πανεπιστημίου Goldsmiths του Λονδίνου συμφώνησε με τα αιτήματα των διαδηλωτών, συμπεριλαμβανομένης της επένδυσης σε μια σειρά υποτροφιών για Παλαιστίνιους φοιτητές και της αναθεώρησης της επενδυτικής πολιτικής του πανεπιστημίου.
Η κατασκήνωση στο Trinity College του Δουβλίνου έληξε αφού το πανεπιστήμιο συμφώνησε να κόψει δεσμούς με «ισραηλινές εταιρείες που έχουν δραστηριότητες στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη».
Το Πανεπιστήμιο του Γιορκ συμφώνησε επίσης να αποεπενδύσει από τους κατασκευαστές όπλων. Άλλα πανεπιστήμια έχουν ξεκινήσει συναντήσεις μεταξύ διαδηλωτών και διοίκησης, αν και οι περισσότερες διαπραγματεύσεις βρίσκονται ακόμη σε πρώιμα στάδια.
Όπως τονίζει η Suzanne Whitten, «εκτός από την τήρηση των νομικών υποχρεώσεών τους, τα πανεπιστήμια θα πρέπει να διατηρήσουν ανοιχτές γραμμές διαλόγου με τους διαδηλωτές.
«Κάτι τέτοιο δεν είναι μόνο απαραίτητο από την άποψη της ασφάλειας, αλλά διασφαλίζει ότι όλοι μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους.
«Μέχρι στιγμής, τα περισσότερα πανεπιστήμια ήταν ξεκάθαρα ως προς τη δέσμευσή τους στην ελεύθερη έκφραση, αναγνωρίζοντας τη νόμιμη διαμαρτυρία ως θεμελιώδες στοιχείο της πανεπιστημιακής ζωής. Τα πανεπιστήμια πρέπει επίσης να προσφέρουν προσβάσιμους τρόπους καταγγελίας για φοιτητές και προσωπικό που έχουν βιώσει κακοποίηση από άλλους στην πανεπιστημιούπολη.»
